Emocje Dziecka - psycholog dziecięcy Anna Karcz

Terapia zabawą

W ostatnich wiadomościach, które dostaję do Was na Facebooku i Instagramie, pojawiło się kilka pytań na temat terapii zabawą. Jako, że temat Was interesuje, zdecydowałam się zamieścić tutaj trochę informacji na ten temat. Ponieważ podejście, którego się uczyłam, zakładało pracę z dzieckiem w sposób niedyrektywny, to o tej formie właśnie będzie niniejszy artykuł. Ale od początku…

Terapia zabawą (Play Therapy) jako podejście wykorzystuje podstawową aktywność dzieci jaką jest bawienie się. Zabawa jest podstawą rozwoju dziecka, dlatego właśnie stanowi przedmiot tak głębokiej troski. Dziecko poprzez zabawę komunikuje się z otoczeniem, może ujawniać to, czego doświadczyło, co przeżywa, może sygnalizować swoje potrzeby czy sposób postrzegania siebie i świata. Dzięki zabawie dziecko porządkuje swoje doświadczenia, uzyskuje poczucie kontroli nad nowymi lub trudnymi sytuacjami, ćwiczy ważne umiejętności.

W pracy terapeutycznej z dzieckiem opieramy się na koncepcji Virginii Axline, która sformułowała 8 podstawowych zasad niedyrektywnej terapii zabawą, a które opiszę poniżej, by dać Wam obraz tego, czym kieruje się w tym procesie terapeuta.

1. Stworzenie ciepłej, przyjaznej relacji z dzieckiem.

Podstawą do rozpoczęcia pracy z dzieckiem jest nawiązanie z nim więzi. „Podobnie jak na drzewo wpływa jakość powietrza, wody i gleby w jego otoczeniu, tak na zdrowie emocjonalne dziecka oddziałuje jakość otaczających je relacji” pisze Gottman. Nawiązanie relacji wydaje się kluczowe – podchodzimy do dziecka z autentycznym zaciekawieniem i chęcią bycia z kim w kontakcie. Odkładamy na czas zabawy wszystkie inne aktywności. W odpowiedzi dziecko wchodzi w relację z terapeutą. Terapeuta skupia się na dziecku, przez co ma ono poczucie ważności i chce być w tej relacji.

2. Akceptowanie dziecka takim, jakie jest.

Dziecko, aby zaakceptować samo siebie, powinno mieć możliwość poczuć, że jest w pełni akceptowane. Właściwe przekonanie o swojej wartości może zbudować, jeśli doświadczy zaufania do swoich decyzji i akceptacji swoich wyborów. Akceptacja dziecka w całości daje terapeucie możliwość bycia z nim w pełni oraz obdarzenia go szacunkiem jako osoby. Gdy dziecko jest akceptowane przez terapeutę, a jego wybory nie są komentowane ani oceniane, czuje się swobodniej w relacji.

3. Tworzenie atmosfery tolerancji.

Zadaniem terapeuty w trakcie procesu jest zadbanie o atmosferę tolerancji i swobody. By nie hamować naturalnej i spontanicznej aktywności dziecka, terapeuta, swoim zachowaniem oraz postawą ciała przyzwala na swobodne zachowania. By nie wywierać presji nie stosuje żadnego rodzaju wzmocnień, ani pozytywnych ani negatywnych. Wprowadzenie atmosfery tolerancji pozwala dziecku poczuć się swobodnie i umożliwia mu wejście w proces.

4. Odzwierciedlanie emocji w taki sposób, by dziecko zyskało wgląd w swoje zachowanie.

W trakcie pracy terapeuta stara się rozpoznawać i odzwierciedlać uczucia dziecka. Świadomość własnych emocji jest niezwykle istotna w trakcie rozwoju. Emocje wzbudzają gotowość do działania i wpływają na relacje z innymi ludźmi. Terapeuta rozpoznaje uczucia dziecka i odzwierciedla je tak, aby dziecko miało możliwość rozumienia swojego zachowanie. Odczytanie emocji klienta i ich nazwanie w formie domniemanej („wygląda na to, że… ”) daje przestrzeń na dokładniejsze im się przejrzenie i powiązanie z zachowaniem. Gdy terapeuta nazywa emocje dziecko ma możliwość zatrzymania się nad nimi i zweryfikowania, czy to jest to, co faktycznie czuje. Gdy terapeuta nazywa emocje dziecka i jemu łatwiej jest o nich mówić.

5. Dawanie dziecku prawa wyboru i dokonywania zmian.

Dziecko ma prawo wybrać formę aktywności. Ma również prawo do zmiany aktywności w dowolnym czasie. To ono ponosi odpowiedzialność za dokonywane wybory. Dziecko w gabinecie ma prawo do wyboru, co daje mu przeświadczenie, że jego potrzeby są ważne.

6. Podążanie za dzieckiem.

Terapeuta podąża za dzieckiem i jego pomysłami, nie narzuca form i zasad zabawy, nie daje instrukcji. Rozumie, że to nie jest czas na naukę, w związku z tym nie oczekuję logiki, efektów, nie poprawia. Terapeuta nie zadaje pytań, nie kieruje czynnościami ani rozmową z dzieckiem. Dziecko doświadcza poczucia własnych kompetencji, samodzielności oraz poczucia kontroli.

7. Nieprzyspieszanie procesu przez terapeutę.

Terapeuta nie naciska, nie pospiesza. Daje dziecku tyle czasu, ile jest mu potrzebne. Terapeuta określa wstępny okres trwania procesu terapeutycznego, po upłynięciu którego następuje ewaluacja, jednak nie jest to data graniczna i ostateczna. Brak nacisku na czas pozwala na zachowanie spokoju oraz zaufanie procesowi.

8. Wyznaczanie niezbędnych granic przez terapeutę.

Istnienie niezbędnych zasad zapewnia poczucie bezpieczeństwa. Dzięki zasadom uczestnik terapii wie, czego się spodziewać. Terapeuta musi mieć świadomość własnych granic budowanych przez poczucie własności i odpowiedzialności. Jednocześnie dziecko uczy się określania granic, przestrzegania zasad i norm, by w odpowiednim momencie swojego życia dokonywać świadomych wyborów, nie raniąc siebie i innych. Postawienie granic jest ważne, by mieć pewność, że dziecko wie na co się zgadzamy a na co nie. Dziecko czuje się bezpiecznie, gdy terapeuta w sposób klarowny mówi mi co jest dla niego do zaakceptowania, a na co się nie zgadza.

Podsumowując, zabawa jest podstawą rozwoju dziecka. Jednak, by zabawa stanowiła formę terapii niedyrektywnej, ważne jest przestrzeganie powyższych zasad zaproponowanych przez Virginię Axline. Dają one dziecku poczucie stałości, natomiast terapeucie ramy, w których może poczuć się bezpiecznie.


Bibliografia:

Augustynek A. (2008). Psychologia. Jak ślimak piął się w górę. Warszawa: Wydawnictwo „Difin”
Oatley K., Jenkins J.M. (2003). Zrozumieć emocje. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Sakowska J. (2016). Jak kochać i wymagać. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji
Sunderland M. (2019). Odwrócona relacja. Kiedy problemy rodziców zabierają dzieciństwo. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

Udostępnij

Anna Karcz

Jestem psychologiem dziecięcym i specjalistą terapii pedagogicznej. Specjalizuję się w pracy z dziećmi i młodzieżą oraz rodzicami. Dzieciom towarzyszę w przeżywanych trudnościach oraz pomagam w wyrażaniu emocji z nimi związanymi.

więcej o autorze

Książki

Trudne Emocje: Co robić, gdy się martwisz – poradnik dla dzieci lękliwych Dawn Huebner

Lęk to emocja, którą odczuwamy w każdym wieku. Niezwykle potrzebna, bowiem chroni zarówno dorosłych jak...

Czytelnia

Studia – jaki kierunek wybrać?

Większość moich wpisów skierowanych jest do rodziców. Tym razem będzie troszkę inaczej, bowiem swój dzisiejszy...

Gry

Gra z emocjami: Story Cubes Muminki

Prosta i wciągająca gra dająca wiele możliwości. A to dlatego, że scenariusz układają sami gracze....

Inspiracje Karty pracy

Mandale (nie tylko) dla dzieci

Mandale z jednej strony uspokajają i wyciszają, ułatwiają koncentrację, wdrażają do wytrwałości i konsekwencji w...

Obserwuj mnie na Instagramie @emocjedziecka