Prowadzenie warsztatów na temat wizerunku własnego ciała z nastolatkami to jeden z tych fragmentów mojej pracy, który cenię najbardziej. Dlaczego? Bo widzę, że jest w tych dziewczynach ogromna potrzeba rozmowy o tym, jakie „są” a jakie „powinny być”. Bo bombardowane są przez otoczenie „oczekiwaniami”, które zmuszane są spełniać. Dlatego też postanowiłam napisać kilka słów na temat tego, co wpływa na to, w jaki sposób o sobie myślimy.
Wizerunek własnego ciała stanowi bardzo istotną składową obrazu siebie. Jest on zjawiskiem wieloaspektowym, na które składają się komponenty: poznawczy, emocjonalny i behawioralny. Odgrywają one znaczącą rolę w kształtowaniu się wizerunku ciała.
Aspekt poznawczy wizerunku ciała jest rozpatrywany w dwóch obszarach: percepcji ciała oraz przekonań odnoszących się do własnego wyglądu, sprawności i atrakcyjności fizycznej. Brzmi to dość skomplikowanie, a mam tu na myśli po prostu oszacowanie rozmiarów i kształtu swojego ciała, całość doświadczeń z nim związanych a także opinie i oceny na jego temat (zarówno te pochodzące z otoczenia, jak i własne). Oszacowania dotyczące ciała, jego wielkości oraz proporcji, a także poziom zadowolenia z wyglądu sylwetki stanowią bardzo ważny komponent wizerunku ciała.
A wiecie, że z licznych badań wynika, że u większości ludzi występuje ogólna tendencja do przeszacowywania rozmiarów własnego ciała i spostrzegania go jako obszerniejszego, niż jest w rzeczywistości?
Obraz ciała bywa często dosyć niestabilny i podlega wpływom nastroju, kontekstu oceniania lub wskazówek innych ludzi. Jednak niektórzy badacze sugerują, że opis i ocena własnego wyglądu opierają się raczej na doświadczeniach sensorycznych oraz schematach poznawczych niż na obrazie widzianym w lustrze. W tym ujęciu obraz ciała jest raczej stały i niezależny od obserwowalnych zmian, chyba że są to zmiany znaczące, takie jak ciąża czy celowa praca nad własnym wizerunkiem.
Wymiar emocjonalny wizerunku to nic innego jak uczucia względem własnego ciała. Wiążą się one z przeżywaniem uczucia zadowolenia bądź niezadowolenia z wyglądu własnego ciała lub jego części a także z lękiem przed zmianą jego rozmiarów. W tej sferze niepowodzenie w osiągnięciu ważnego dla osoby celu, w tym wypadku – posiadania wymarzonej sylwetki, powoduje niezadowolenie z własnego wyglądu oraz prowadzi do nieprzyjemnych stanów emocjonalnych. Wiele danych wskazuje na to, że niezadowolenie z wyglądu pozostaje w związku z depresją czy lękiem.
Pozornie można by sądzić, że liczba ludzi zadowolonych lub niezadowolonych z własnego wyglądu powinna rozkładać się zgodnie z krzywą normalną. Oznacza to, że najwięcej powinno być ludzi średnio zadowolonych z własnego ciała, najmniej – skrajnie zadowolonych i niezadowolonych. Tymczasem badania przeprowadzone kilka lat temu na zlecenie miesięcznika „Psychology Today” ujawniają rozłożony w czasie, olbrzymi wzrost niezadowolenia z wyglądu zarówno wśród kobiet, jak i wśród mężczyzn.
Lęk przed przybraniem na wadze, nadmierne zaabsorbowanie kształtem i masą ciała, nieustanne dążenie do posiadania szczupłej sylwetki i nieakceptowanie aktualnej, wyolbrzymianie rozmiarów własnego ciała prowadzą do postrzegania i oceniania go w kategoriach negatywnych. Oczywiście, stan emocjonalny, jaki człowiek przeżywa w związku ze swoim ciałem, ma silne uwarunkowania społeczno-kulturowe i wynika z identyfikacji ze społecznym modelem kreowanym aktualnie przez daną kulturę. Co za tym idzie, istnienie rozbieżności pomiędzy ideałem społecznym a własną sylwetką bardzo często jest źródłem frustracji i pojawienia się negatywnych myśli na temat samego siebie.
Konsekwencją niezadowolenia z własnego ciała jest zwykle usiłowanie zredukowania rozbieżności między aktualnym a najbardziej pożądanym wyglądem. I tak właśnie, w znaczeniu behawioralnym, człowiek dąży do osiągnięcia idealnej sylwetki poprzez różnego rodzaju działania, mające wpłynąć na osiągnięcie wymarzonego wizerunku. Można to zrobić stosując różnego rodzaju diety, ćwiczenia czy podejmując inne działania mające na celu zmniejszenie wagi ciała, takich jak na przykład coraz popularniejsze zabiegi i operacje plastyczne.
Garner wyróżnia trzy grupy czynników, które mają wpływ na to jak postrzegamy siebie:
- czynniki fizyczne (osobiste opinie i odczucia dotyczące wagi ciała),
- czynniki interpersonalne (opinie otoczenia, szczególnie rodziców i rówieśników, pozytywne doświadczenia seksualne oraz przypadki przemocy seksualnej),
- czynniki kulturowe (odpowiadające ideałom sylwetki modelek, aktorów, piosenkarzy czy sportowców promowane w internecie, telewizji, czasopismach i na billboardach).
To, czy w młodej kobiecie wykształcić się pozytywny czy negatywny obraz własnego ciała zależy od oddziaływania kilku elementów i jest długotrwałym procesem.
Dla rodziców to wskazówka, by być czujnym i w całym procesie rozwoju zwracać uwagę na to jakie komunikaty kieruje się do dziewczynki już od jej najmłodszych lat. By uczyć dostrzegania swojej wartości nie tylko przez pryzmat swojej atrakcyjności fizycznej. By rozmawiać z dzieckiem na temat tego, czy to co widzi w internecie czy prasie zawsze jest prawdą. By potrafić zauważyć moment, gdy większe zainteresowanie wyglądem, potrzeba bycia „ładnym” dla otoczenia może prowadzić do występowania porównań swojego wizerunku z wyobrażonym ideałem. A im większa jest rozbieżność w tych porównaniach, tym wyższy poziom niezadowolenia z własnego ciała. By móc w odpowiednim momencie zareagować i nie dać dziewczynie wpędzić się w pułapkę ciągłego dążenia do niedoścignionego.
Bibliografia:
- Brytek-Matera A. (2008). Obraz ciała – obraz siebie. Wizerunek własnego ciała w ujęciu psychospołecznym. Warszawa: Wydawnictwo Difin
- Głębocka A. (2009). Niezadowolenie z wyglądu a rozpaczliwa kontrola wagi. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
- Głębocka, A., Kulbat, J. (2005). Czym jest wizerunek ciała? W: A. Głębocka, J. Kulbat (red.), Wizerunek ciała. Portret Polek (s.9-28). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego
- Mandal, E., Bąk-Sosnowska, M., Zahorska-Markiewicz, B. (2008). „Ja” otyłe i „ja” szczupłe – dwoistość „ja” cielesnego u kobiet z nadwagą. W: A. Gawor, A. Głębocka (red.), Jakość życia współczesnego człowieka. Wybrane problemy (s.37-48). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Udostępnij